Space-S, Eindhoven, 12N Urban Matter, Urhahn, Inbo, voor Woonbedrijf
Aan Strijp S in Eindhoven staat een fors stedelijk wooncomplex, met 400
woningen, toch enigszins onopvallend te zijn. Het is stevig, maar niet
uitgesproken. De blokken zijn gemaakt van baksteen, in verschillende
bruintinten.
Al bij de start van het project, ontstond het voornemen direct met de
bewoners om tafel te gaan. Er ontstond een proces dat zich op
natuurlijke wijze op de bewoners en hun woonbehoeften richtte. Er
ontstond ruimte om met elkaar naar slimme oplossingen te zoeken. Zo kon
een geheel ontstaan waarin het binnenkomen, de gangen, de bergingen,
dakterrassen, wasruimtes, werkruimtes, kleine winkels en het
binnenterrein elk een bijdrage leveren aan de leefomgeving. Het
wooncomplex als een sociaal systeem.
Met de bewoners werd een programma ‘ontdekt’ waarin bijvoorbeeld
verschillende woningtypen gemengd zijn door het complex heen; die
behoefte werd door de bewoners zelf geformuleerd. Er zijn ook
loft-woningen gemaakt, waarin handige klussers hun eigen droomhuis
konden realiseren. Er zijn zorgwoningen en studentenwoningen opgenomen.
Een diverse gemeenschap met een sterke collectieve samenhang, door open
te staan voor de wensen van de bewoners en deze wensen ook te durven
realiseren.
Woningen Nieuw Zuid/Saphira, House of Architects + Urban Echoes, Hilversum, voor Dudok
Een woonblok, aan een rotonde, in Hilversum. Het valt niet meteen op,
toch vraagt het op een subtiele wijze aandacht. Het gebouw heeft iets
fels, rood of roze, het sprankelt. De hoofdvorm is eenvoudig, een blok,
met verspringende balkons. Toch staat het stevig, rustig. Niet frivool,
wel precies. De ramen verspringen heel subtiel en zijn wat
weggedetailleerd, zodat de gevel beter uitkomt. De balkons hebben een
geheel witte kleur, zodat ze goed afleesbaar zijn. Er is een daklijn, en
een plint.
De gevel blijkt een grove, felrode baksteen, waarvan de witte voegen
deels over de steen zijn ‘geveegd’. De kleur van baksteen en voeg lijken
zich te mengen, tot een soort rood-roze ‘blend’. Maar het blijft in
beweging, het blijft sprankelen, heel aantrekkelijk.
De bakstenen waterslag, een bijzonder detail dat heel goed past bij deze
ambachtelijke gevel, blijkt tijdens het uitvoeringsproces te zijn
ontstaan. In het proefstuk dat door de aannemer was voorbereid, hebben
architect en metselaar samen dit detail vormgegeven. Onder druk van het
budget, is een focus ontstaan op eenvoudige architectonische middelen,
met een heel sterk resultaat. Betaalbaar wonen, ambachtelijk gemaakt,
bescheiden.
De Berend, Overhoeks, Amsterdam-Noord, NL Architects, voor Ymere
Het is bijna klaar. Het groen moet nog in de binnentuin, de straten eromheen zijn nog niet af. In de nieuwe wijk Overhoeks, waar aan het IJ de duurste woningen van Amsterdam staan, zijn nu enkele sociale woningblokken gekomen, onder opdrachtgeverschap van Ymere.
Hier is een dubbel blok ontworpen in een ultramodern handschrift: strak, ingetogen, kwaliteiten die zich niet meteen laten kennen. Balkons met stalen balustrades, die toch voor wat privacy en bedekking zorgen. Boven de balkons houten plafonds. Design-ribbels in het beton, messingkleurige kozijnen, glasvlakken van vloer tot plafond. Tussen de woonblokken een groene binnentuin. Ondergronds parkeren.
Het is atypisch: ultradesign voor de armen. Juist de sociale woningbouw in dit gebied is eigentijds vormgegeven. Het naastgelegen blok, ontworpen door Orange architects, is net zo verfijnd ontworpen. Ze versterken elkaar, zeker binnen het stedelijk weefsel van bakstenen appartementenblokken dat de wijk Overhoeks gevuld heeft.
Sociale architectuur
Welke lessen, concepten, misschien waarden, kunnen we hieruit distilleren voor een agenda van sociale architectuur…
Het project Space-S toont aan dat ontwikkelen met de bewoners
voor corporaties een succesvolle strategie kan zijn. In allerlei
varianten is ruimte geboden aan de wensen van de bewoners, van loft
woningen, tot menging van zorg-woongroepen met studenten en starters.
Het project Zuiderheide laat zien dat het ambachtelijke en de
samenwerking tussen ontwerpers en bouwer tot echt bijzondere resultaten
kan leiden. Betaalbaarheid is hier bereikt door de strategie van het
‘maken’.
Het project Overhoeks biedt geheel nieuwe stedelijke leefomgeving,
in de beste Amsterdamse woningbouw traditie, waarin de gewone mensen
een plek krijgen in de modernste blokken. Een ultieme uiting van
respect, een daad van humaniteit.
Wat ik heel prettig vind, is dat deze betaalbare projecten, een
ingetogen architectuur hebben, bescheiden zelfs. Dat maakt deze
woongebouwen in mijn ogen alleen maar sterker. De bewoner wordt bediend,
ook in het beeld. Een beeld dat subtiel is, en daardoor tijdloos.
In de gesprekken die ik met de ontwikkelaars en architecten mocht
voeren, werd duidelijk dat bij de zoektocht naar betaalbare
woongebouwen, ‘het sociale’ als doel voorop stond, en het project niet
zozeer een technisch of fysiek karakter had, maar eerder een zoektocht
naar ‘waarden’.
Een van de ontwikkelaars introduceerde in het gesprek ‘dierbaarheid’.
Daarin komen veel doelen samen: bescheiden, respectvol, de bewoner, het
collectief, de leefomgeving. Dat kan toch een prachtige agenda voor
‘sociale architectuur’ zijn.
Interviews
Space-S, Eindhoven: Fulco Treffers (12N Urban Matters), Tess Broekmans (Urhahn), Aron Bogers, Wilco van Oosten (Inbo), Angelique Bellemakers, Roy Beinsberger (Woonbedrijf)
Nieuw Zuid/Saphira, Hilversum: Geurt Holdijk, Guus Peters (House of Architects), Jolijn Valk (Urban Echoes), Arthur van Iterson (Smart2Result iov. Dudok), Paul Hendriks (Dudok)
Overhoeks, Amsterdam: Kamiel Klaase (NL architects), Julienne Schreinemachers, Denise Koeleveld (Ymere)
Publicatie
Dit artikel is verschenen in Ruimte + Wonen, vakblad voor de volkhuisvesting en ruimtelijke ordening, en tevens kennisnetwerk.
De editie van Ruimte + Wonen no. 2 van 2022, met dit artikel, is in zijn geheel te vinden op deze webpagina: Ruimte+Wonen/Magazine te lezen via Issuu. Het artikel zelf is te vinden als publicatie op de webpagina Ruimte+Wonen/sociale-architectuur. Beide pagina's zijn te bereiken met een inlogcode, en te verkrijgen door abonnee te worden, wat wij natuurlijk van harte aanbevelen ;-)
Met dank aan Vincent Kompier voor het meelezen.
